


Εξωσωματική γονιμοποίηση: Εάν δεν πέτυχα, τι φταίει;
Ο πρώτος κύκλος θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση είναι συχνά επιτυχής, με τα ποσοστά εγκυμοσύνης να ξεπερνούν το 55% σε γυναίκες κάτω των 35 ετών.
Ωστόσο, υπάρχουν και ζευγάρια, που δεν θα πετύχουν με τη πρώτη προσπάθεια και θα πρέπει να σκεφτούν μια δεύτερη προσπάθεια.
Απογοήτευση, θλίψη, θυμός, ανασφάλεια, είναι μόνο μερικά από τα συναισθήματα που θα βιώσουν αυτά τα ζευγάρια. Αναπόφευκτα, η ερώτηση στο μυαλό τους θα είναι το γιατί δεν πέτυχα; τι έφταιξε;
Η επιτυχία της θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Και στη πλειοψηφία τους, οι παράγοντες αυτοί είναι γενετικοί.
Η ηλικία της γυναίκας καθορίζει τόσο την ποσότητα, όσο και την ποιότητα των ωαρίων. Είναι γνωστό, ότι με την αύξηση της ηλικίας, στην κάθε γυναίκα, μειώνονται τα αποθέματα των ωαρίων της και συγχρόνως μειώνεται και η ποιότητα τους. Aνωμαλίες στη μειωτική άτρακτο των ωαρίων έχει σαν αποτέλεσμα τον μη φυσιολογικό διαχωρισμό των χρωμοσωμάτων και οδηγεί σε χρωμοσωμικές ανωμαλίες στα ωάρια. Bλάβες στο DNA των ωαρίων, οι επιγενετικές αλλαγές, η δυσλειτουργία στα μιτοχόνδρια, επίσης ευθύνονται για τη μείωση της ποιότητας των ωαρίων.
Μελέτη στην οποία αναλύθηκαν με προεμφυτευτικό γενετικό έλεγχο 46.439 έμβρυα, από γυναίκες ηλικίας 28 με 48 ετών, έδειξε ότι ο μέσος αριθμός των φυσιολογικών εμβρύων που δημιουργούνται σε κάθε κύκλο θεραπείας, μειώνεται αντιστρόφως ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των 35 ετών. Οι γυναίκες κάτω των 29 ετών είχαν κατά μέσο όρο 4 φυσιολογικά έμβρυα ανά θεραπεία, ενώ μετά την ηλικία των 42 ετών, κάποιες γυναίκες δεν είχαν κανένα φυσιολογικό έμβρυο.
Η ηλικία στον άνδρα επηρεάζει το σπέρμα γενετικά, ωστόσο, σε μικρότερο βαθμό απ’ ότι στη γυναίκα. Δεν παύει όμως με την ηλικία να μειώνεται η γονιμοποιητική του ικανότητα.
Γενετικές ανωμαλίες στα έμβρυα. Όποια ανωμαλία υπάρχει στα ωάρια ή στα σπερματοζωάρια, θα περάσει και στα έμβρυα που δημιουργούνται. Ανωμαλίες στα έμβρυα μπορεί να συμβούν επίσης και κατά τη διάρκεια των πρώτων κυτταρικών τους διαιρέσεων. Τα περισσότερα από τα έμβρυα που έχουν γενετικές ανωμαλίες, σταματούν να αναπτύσσονται πριν ακόμη σχηματιστούν κλινικά, ή πολύ νωρίς μετά την εμφύτευση τους.
Πρέπει να τονιστεί, ότι τα έμβρυα που μεταφέρονται, αξιολογούνται μορφολογικά (με βάση τα διεθνή κριτήρια των εμβρυολόγων), επομένως, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τη γενετική τους κατάσταση, εκτός βέβαια εάν έχει γίνει προηγουμένως ο προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχός τους.
Δεκτικότητα του ενδομητρίου είναι η περιορισμένη χρονική περίοδος, κατά την οποία το ενδομήτριο επιτρέπει την εμφύτευση των εμβρύων. Το ενδομήτριο προετοιμάζεται για την εμφύτευση με την διαδοχική επίδραση των ορμονών και με τη συντονισμένη δράση μοριακών παραγόντων. Η «συγχρονισμένη συνομιλία» μεταξύ εμβρύου και ενδομητρίου, είναι απαραίτητη για την πετυχημένη εμφύτευση και τη μετέπειτα δημιουργία του πλακούντα.
Παράγοντες που επηρεάζουν τη δεκτικότητα είναι οι ανατομικές ανωμαλίες της μήτρας, όπως τα ινομυώματα και οι πολύποδες, η ύπαρξη διαφράγματος ή συμφύσεων, καθώς και οι φλεγμονές. Οι υδροσάλπιγγες (οι διογκωμένες και αποφραγμένες σάλπιγγες) μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή στο ενδομήτριο.
Χρόνια ενδομητρίτιδα είναι η χρόνια φλεγμονή του ενδομητρίου. Οφείλεται σε παθογόνους μικροοργανισμούς στο εσωτερικό της μήτρας και στην αλληλοεπίδραση τους με την ενδομήτρια ανοσία. Γι’ αυτό η διάγνωση γίνεται με την ανίχνευση των πλασματοκυττάρων (κύτταρα φλεγμονής) σε βιοψία που παίρνεται από το ενδομήτριο.
Η Θρομβοφιλία είναι η διαταραχή κάποιων από τους παράγοντες πήξης στο αίμα και προκαλεί υπερπηκτικότητα στη κυκλοφορία. Οι μικροθρόμβοι που σχηματίζονται, μειώνουν τη ροή του αίματος προς το ενδομήτριο.
Ενδομητρίωση είναι καλοήθης φλεγμονώδης πάθηση και μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα με πολλούς τρόπους. Μειώνει τα αποθέματα των ωαρίων της γυναίκας, επηρεάζει τη ποιότητα τους, διαταράσσει το ορμονικό περιβάλλον των ωοθυλακίων, μπορεί να προκαλέσει τροποποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος της γυναίκας και μειώνει τη δεκτικότητα του ενδομητρίου της.
Ανοσολογικοί παράγοντες: Το ανοσοποιητικό σύστημα της γυναίκας συμμετέχει στη δεκτικότητα του ενδομητρίου κατά την εμφύτευση του εμβρύου και κατά την εγκυμοσύνη.
Δεδομένου ότι το έμβρυο είναι κατά το ήμισυ «ξένο» προς τη μητέρα, είναι απαραίτητη η ρύθμιση και η προσαρμογή του ανοσοποιητικού συστήματος της γυναίκας, ώστε να δημιουργηθεί το «ανεκτικό» περιβάλλον που απαιτείται.
Οι μηχανισμοί που συμβάλλουν στο παράδοξο της εμβρυϊκής ανοσολογικής ανοχής και εμφύτευσης δεν έχουν ακόμη πλήρως διευκρινιστεί, είναι όμως αναμφισβήτητο ότι ένα λειτουργικό και ανταποκρινόμενο ανοσοποιητικό σύστημα είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχημένη εμφύτευση και εγκυμοσύνη.
Εκτός από τους ιατρικούς παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν αποτυχία στην εμφύτευση, υπάρχουν και οι παράγοντες που οφείλονται στις επιλογές που εμείς οι ίδιοι κάνουμε.
Το κάπνισμα έχει αρνητική επίδραση στην αναπαραγωγική ικανότητα καθώς έχει τοξική επίδραση στο DNA των ωαρίων και επιδρά αρνητικά στη δεκτικότητα της μήτρας. Έχει επίσης αρνητική επίδραση στα σπερματοζωάρια προκαλώντας υψηλά επίπεδα κατακερματισμένου DNA.
Γυναίκες που έχουν αυξημένο σωματικό βάρος (BMI > 25kgr/m2) έχουν χαμηλότερα ποσοστά εγκυμοσύνης και αυτό οφείλεται σε ενδοκρινικές και μεταβολικές αλλαγές.
Το αλκοόλ, σε υψηλές δόσεις, είναι ένας άλλος παράγοντας που έχει αρνητική επίδραση στη παραγωγή ωαρίων και σπερματοζωάριων.
Συνεπώς, στη περίπτωση αποτυχίας της θεραπείας, το πρώτο βήμα είναι η λεπτομερής επανεκτίμηση όλων των παραμέτρων.
Μόνο έτσι θα είναι δυνατόν να εντοπιστούν οι παράγοντες στους οποίους μπορεί να οφείλεται η αποτυχία της θεραπείας και τελικά, να επιτευχθεί η αντιμετώπιση τους που θα οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Βιβλιογραφία – Πηγές
Effects of maternal age on euploidy rates in a large cohort of embryos analysed with 24-chromosome single-nucleotide polymorphism-based pre implantation genetic screening ZP Demko Fertil Steril 2016 May;105(5):1307-1313.
* Της Γλυκερίας Ζερβακάκου – Ιατρό Γυναικολόγο με εξειδίκευση στη διερεύνηση της υπογονιμότητας και στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή – Επιστημονικός Συνεργάτης Fertilia